Henk Volberda, hoogleraar Strategisch Management en Ondernemingsbeleid, Rotterdam School of Management, Erasmus Universiteit Rotterdam, maakt onderscheid tussen technische innovaties en sociale innovaties.

Met sociale innovatie doelt hij op nieuwe manieren van managen, organiseren, werken en samenwerken, gekenmerkt door een open cultuur en een inspirerende werkomgeving. Een cultuur waarin zingeving centraal staat. Een omgeving waarin samenwerking met klanten, partners en kennisinstituten eerder gezien wordt als een bron van mogelijkheden dan als een potentiële bedreiging.

Vormgegeven in een flexibele organisatievorm, waarbij managers medewerkers in staat stellen hun talenten te ontwikkelen en toe te passen, bijvoorbeeld in zelforganiserende teams, en daardoor efficiënter en effectiever te werken.

Innovatieparadox

Zijn jaarlijks onderzoek, dat al sinds 2006 plaatsvindt, toont aan dat innovatiesucces voor 60 tot 80% te danken is aan sociale innovaties en maar voor een 20 tot 40% aan technische innovaties. Volberda noemt dit de innovatieparadox: organisaties zouden meer aandacht moeten besteden aan management- en organisatievernieuwing dan aan technische innovaties.

"Organisaties zouden meer aandacht moeten besteden aan management- en organisatievernieuwing dan aan technische innovaties."

In de periode 2006 – 2012 zijn in Nederland de investeringen in sociale innovatie toegenomen, zo blijkt uit deErasmus Concurrentie en Innovatie Monitor (pdf). Over de periode 2010 – 2013 werd vastgesteld dat er ook een stijging zichtbaar was in de innovatieprestaties. Volgens de Monitor zijn de inspanningen in sociale innovaties het afgelopen jaar gedaald met 8 procent.

Menselijkheid boven bureaucratie

Het gaat de verkeerde kant op. En dat terwijl er zoveel voorbeelden zijn van sociaal-innovatieve, succesvolle organisaties. In jaren '80 introduceerde Eckart Wintzen de celfilosofie bij BSO. Elke cel was een volledig autonome eenheid en groeide totdat door ‘celdeling’ weer een nieuwe cel ontstond.

In 2006 richtte Jos de Blok Buurtzorg op, een nieuw concept in de thuiszorg, waarbij ‘menselijkheid boven bureaucratie’ gaat en zelfsturende teams van professionals passende zorg voor de cliënt realiseren. Het concept is en wordt door veel thuiszorgorganisaties overgenomen.

Vorig jaar werd internetbedrijf Triple IT uitgeroepen tot de meest innovatieve onderneming van Nederland. De jury van de Erasmus Innovatie Award prijst het bedrijf voor zijn initiatieven voor betere interne samenwerking en communicatie en voor inspirerend leiderschap dat inspeelt op nieuwe ontwikkelingen waardoor ook technische innovaties makkelijker tot stand komen.

Betrokkenheid in plaats van controle

In Brazilië staat Semco, het bedrijf van Ricardo Semler, bekend als een innovatief concern. Semler zocht naar een andere benadering van samenwerken: werkmotivatie door betrokkenheid in plaats van door controle; kwaliteit van werk (en niet slechts kwantiteit) nastreven; angst voor delegeren overwinnen; vertrouwen op eigen verstand en kompas in plaats van de managementliteratuur.

De Monitor is aanvankelijk alleen toegepast op het bedrijfsleven. Inmiddels zijn ook andere sectoren geïnteresseerd geraakt. Zo is er nu ook de Innovatie Monitor Zorg. En zijn er samenwerkingsverbanden met andere universiteiten in onder andere België, Duitsland, Engeland en Italië ontstaan. Onderzoeken in die landen bevestigen dat sociale innovatie een grote bijdrage levert aan het innovatiesucces en de winstgevendheid van organisaties.

"Sociale innovatie is een belangrijke hefboom voor organisaties om het rendement van technologische innovaties te vergroten."

Natuurlijk is technologische innovatie nodig, maar sociale innovatie is een belangrijke hefboom voor organisaties om het rendement van technologische innovaties te vergroten. Laten we leren van de succesvolle voorbeelden en investeren in sociale innovatie van onze organisaties om zo ons innovatievermogen te vergroten!

Dit artikel is gebaseerd op een column van de auteur, gepubliceerd in Kwaliteit in Bedrijf, maart 2015.
Bronnen: Het Financieele Dagblad, 18 november 2014; De Ingenieur, nr. 2, februari 2015.